Fatalno bombardovanje Novog Sada 1849. - Žarko Dimić, Miško Lazović

Pred nama je neveliki obimom, ali bogat sadržajem, rukopis o bombardovanju, a može se slobodno reći – o uništenju Novog Sada, 12. juna 1849. godine. Publikacija je delo dvojice potvrđenih autora više značajnih dela iz prošlosti Novog Sada i Sremskih Karlovaca, ali i potvrđenih kao priređivača i izdavača dela drugih autora, bilo da je reč o radovima savremenih istraživača, bilo da je reč o pomalo zaboravljenim, a važnim delima nastalim u nekim ranijim vremenima.

Veoma ubedljivo, i sa gotovo dramskim nabojem, autori prikazuju i kako je do bombardovanja došlo: potpuno nepotrebna i očito je – vojnički nepromišljena i neosmišljena akcija austrijskog generala i hrvatskog bana Josipa Jelačića (kog je, to bi valjalo istaći u banski tron uveo srpski patrijarh Josif Rajačić). Ušavši u Novi Sad sa svojim trupama, već zahvaćenim kolerom, sa namerom da preko Mostobrana i pontona zauzme Petrovaradinsku tvrđavu – prepunu dobro opremljenim i Košutu odanim trupama, bila je dugo traženi povod da se najvećem srpskom opštestvu na svetu – kako je govorio Vuk, ili centru srpskog naroda, u vreme kada on državu nije imao – kako je govorio i pisao Vasa Stajić, Novom Sadu, jednom zauvek slomi kičma i da se na taj način reši „srpsko pitanje“. Istovremeno, Jelačić nije našao za shodno da naredi evakuaciju civila, ostavivši ih na liniji vatre, čak i kad se sam povukao sa vojskom. Ostavivši srpsko stanovništvo – pre svega na liniji vatre – jer se nesrpsko, izuzev jednog malog broja – pojavom Jelačićevih trupa, sklonilo u Piroš, ili bliži Mostobran.

– Đorđe Srbulović