Kanon potištenog uma

Pisanje o sebi je depresivno. I zato, umesto o sebi, Adrijan piše o svojim bolestima, pedantno, detaljno, skoro nikada bez izvesnog, sasvim spontanog, literarnog efekta. Ako bi neka pošast ili neko jezivo varvarstvo proždralo sve pisane spomenike ovoga doba i ako bi za deset ili dvadeset vekova arheolozi iskopali iz neke radioaktivne jame Adrijanovu ukoričenu svesku, izvesno je da bi to otkriće poslužilo budućim istraživačima kao materijalni oslonac za tvrdnju da je XXI vek bio određen vladavinom takozvane hipohondrijske paradigme. I gle ironije, oni u tome ne bi preterali! Čovek danas poznaje svoju krvnu sliku bolje nego svoje ukućane.

Već u prva dva romana Filip Grbić pokazao je dar da posredstvom intrigantne priče koja se čita u dahu uspešno sjedini široka klasična znanja, duboke uvide o savremenom svetu i opise urbanog života mladih ljudi, sputanih strastima i lažnim mnjenjima. U najnovijem, trećem romanu, autorova veština komponovanja skladne celine od raznorodnog, naizgled neuskladivog materijala, poprimila je, takoreći, muzički karakter.

Najpre, umesto jednog junaka koji pripoveda u prvom licu, u ovom romanu susrećemo se sa troje protagonista: njihove različite glasove objedinjuje pripovedanje u trećem licu iako uz neskrivenu, prijateljsko-bratsku naklonost pripovedača prema njima; njihovim različitim temperamentima duševnim tonalitetima zajedničko je, kao osnovni ton, osećanje potištenosti; njihove različite sudbine, jednako obeležene neuspehom, čudesno se ukrštaju i spliću u jedan tok, koji vodi ka tragičnom raspletu. Povrh toga, budući da radnja romana obuhvata najskoriju prošlost, tokom koje su se dramatični događaji od globalnog značaja odigravali sa dosad nezabeleženom učestalošću, valjalo je i tu histeričnu kakofoniju istorije ukomponovati u harmoniju umetničkog dela.

Kanon potištenog uma virtuozan je roman, čija će melanholično-apokaliptična kanonada zadugo odjekivati oronulim zdanjem srpske književnosti.

Mirko Jovanović